Do Fundacji “Rodzice Szkole” coraz częściej piszą rodzice zaniepokojeni hejtem i agresją w szkole. Ani oni, ani rada rodziców nie powinni pozostawać obojętni wobec tego zjawiska. Mają też narzędzia, aby mu skutecznie przeciwdziałać. 

Z badań przeprowadzonych przez SW Research w 2019 roku wynika, że nawet co trzeci polski uczeń bał się iść do szkoły. W cytowanym przez Rzeczpospolitą raporcie wskazano, że przemoc wśród dzieci i młodzieży szkolnej jest zjawiskiem powszechnym – nawet 70 proc. rodziców przyznaje, że w szkole dochodzi do zachowań, przez które ich dzieci cierpią. 

Statystycznie co czwarte dziecko w szkole padło ofiarą przemocy fizycznej, w tym bicia, poszturchiwania czy niszczenia ich własności. 

Jeszcze powszechniejszym zjawiskiem jest przemoc werbalna i elektroniczna. 

Czym jest hejt

Hejt jest nową odmianą starego problemu, jakim jest przemoc werbalna i mowa nienawiści. To, co odróżnia hejt od tradycyjnej mowy nienawiści jest jego cyfrowy charakter oraz idące za nim poczucie przytłoczenia u ofiary i bezkarności u sprawcy. 

Według cytowanych wcześniej badań nawet co trzeci uczeń w polskiej szkole padł ofiarą cyberprzemocy oraz właśnie hejtu w sieci. Zjawisko to pozostawia w psychice młodych ludzi głębokie rany i czasami prowadzi do tragedii, między innymi samobójstw uczniów. 

Hejt w szkole

W polskiej szkole występuje wiele odmian mowy nienawiści, a agresja słowna była od dawna problemem. Cyfryzacji tego zjawiska sprzyja powszechny dostęp do smartfonów wśród uczniów. 

Według badań Instytutu Badań Edukacyjnych ponad 82 proc. polskich dzieci w wieku 9-17 lat codziennie łączy się z internetem przy użyciu urządzenia mobilnego. Siła przyciągania tych urządzeń jest ogromna – 72 proc. używa ich do oglądania filmów, 62 proc. do grania w gry a 63 proc. przyznało się, że często bawi się smartfonem bez żadnego wyraźnego celu.

Hejt między uczniami

Powszechnym zjawiskiem jest przemoc między uczniami, gdzie jeden uczeń pada ofiarą drugiego lub całej grupy. Przyczyny mogą być różne – odbiegający wygląd, dziwne zachowanie, bieda lub przeciwnie, bogactwo. Czasami nie ma nawet wyraźnego powodu. 

Jest to najpowszechniejsza forma cyberprzemocy i jednocześnie bardzo różnorodna. Ma postać publikowania ośmieszających filmików w sieci, pisania oszczerstw czy nękania przy użyciu urządzeń elektronicznych. Ofiarą tego typu przemocy pada nawet połowa uczniów a nawet 9 proc. uczniów przyznało, że dostawało groźby przez internet. 

Tego typu sprawy regularnie pojawiają się w przestrzeni publicznej, czasem jako doniesienia o prowadzonych postępowaniach wobec sprawców, jak i informacji o problemach, a nawet samobójstwach ofiar. 

Hejt między uczniami i nauczycielami

Poczucie bezkarności w sieci powoduje, że ofiarą hejtu padają również nauczyciele. Zjawisko to było szczególnie widoczne w czasie lockdownu związanego z epidemią koronawirusa, gdy uczniowie uczyli się zdalnie. Dochodziło do przypadków, gdy nauczyciele padali ofiarami cyberprzemocy, a zaproszeni przez uczniów sprawcy znieważali ich podczas prowadzonych zajęć. 

Hejt na nauczycieli podczas nauczania zdalnego okazał się tak poważnym problemem, że obecnie policja prowadzi w tej sprawie szereg dochodzeń. 

Mową nienawiści są również publikowane w internecie i pisane na murach wulgaryzmy skierowane do pedagogów, powszechne w rzeczywistości szkolnej. Choć wielu nauczycieli wyrobiło w sobie odporność na uczniowską niechęć, zjawiska nie należy bagatelizować. 

Hejt z udziałem rodziców

Niepokojące jest także zjawisko hejtu rodziców na pedagogów, które przybrało na sile w czasie lockdownu, gdy rodzice mogli brać, nawet bierny, udział w lekcjach swoich dzieci. Dorośli częściej zdają sobie sprawę z prawnych konsekwencji mowy nienawiści i stosują inne metody, przede wszystkim nękanie skargami i obmawianie za plecami. Według cytowanego przez TVP kuratorium oświaty ogromna część spływajacych skarg jest bezzasadna. 

Co może zrobić rada rodziców by przeciwdziałać hejtowi

Rada rodziców, podobnie jak inni uczestnicy życia szkolnego, nie powinna udawać, że problem nie istnieje. Wprost przeciwnie – bez wyraźnej reakcji będzie się jedynie nasilał. Wśród najważniejszych działań, które rada może podjąć wymienić można: 

• Sygnalizowanie problemu w szkole – rodzice są najbliżej swoich dzieci i jako pierwsi powinni dostrzegać taki problem. A gdy już go dostrzegą, powinni informować i interweniować.
• Organizacja spotkań z psychologami i specjalistami – w ramach swojej działalności rada rodziców może zorganizować w szkole warsztaty i spotkania, podczas których specjaliści opowiedzą jak należy reagować na przemoc słowną, jakie są sposoby obrony oraz jak przeciwdziałać problemowi może uczeń, nauczyciel lub rodzic. 
• Sygnalizowanie problemu wyżej – agresja w szkole jest prawdopodobnie nie do uniknięcia, jednak jeśli jej skala jest za duża, rada rodziców ma obowiązek zareagować. Reakcja może mieć formę skargi do kuratorium lub nawet złożenia stosownych doniesień na policję lub prokuraturę. Wśród paragrafów, które mogą złamać uczniowie stosujący hejt wymienić można między innymi: 
  • art. 190 § 1 kodeksu karnego – groźby karalne
  • z art. 107 kodeksu wykroczeń – złośliwe niepokojenie
  • art. 190a § 1 kodeksu karnego – stalking (prześladowanie)

W takiej sytuacji rodzice mogą liczyć się z oporem ze strony reszty środowiska szkolnego. W tym przypadku jednak należy pamiętać, że bez reakcji ze strony szkoły i rodziców może dojść do tragedii takich jak samobójstwa i wieloletnie depresje wśród ofiar. 

Podsumowanie

Agresja w szkole była zawsze, nie oznacza to jednak, że można ten problem ignorować. Wraz z przeniesieniem istotnej części życia, także szkolnego, do sieci, problem ten zyskał nowy wymiar. 
Fundacja “Rodzice Szkole” szuka rozwiązań i nowych modeli zwalczania tego problemu, a rady rodziców są w tym kontekście niedocenionym graczem. Dlatego jeśli mają Państwo sugestie jak można ten problem skuteczniej zwalczyć jako rodzic lub rada rodziców, zapraszamy do kontaktu z nami na adres kontakt@rodziceszkole.edu.pl. Dzięki Państwa sugestiom, historiom i radom będziemy mogli uzupełniać ten tekst i przygotowywać kolejne publikacje.