Finanse

1. Zgodnie z art. 83 ustawy Prawo oświatowe w szkołach i przedszkolach, dla których organami prowadzącymi są samorządy terytorialne, działają rady rodziców, reprezentujące ogół rodziców uczniów.

2. Rada rodziców jest organem szkoły (podobnie, jak dyrektor szkoły, rada pedagogiczna i samorząd uczniowski), który zgodnie z art. 84. ust 6 ustawy Prawo oświatowe może gromadzić fundusze z dobrowolnych składek rodziców oraz innych źródeł. Zasady wydatkowania funduszy rady rodziców określa jej regulamin.

3. Od wprowadzenia w roku 2007 ww. regulacji prawnych pojawiło się pytanie: jak w świetle powyższych zapisów powinna być prowadzona gospodarka finansowa rady rodziców? Brak w tej kwestii jednoznacznych wykładni MEN, samorządów terytorialnych, urzędów skarbowych, regionalnych izb obrachunkowych oraz orzeczeń sądowych skutkuje różnorodnością rozwiązań, niejednokrotnie zdecydowanie ze sobą sprzecznych.

4. Fundacja „Rodzice Szkole”, w oparciu o rozwiązania mające miejsca w licznych radach rodziców oraz analizy i opinie współpracujących z nami prawników i finansistów, zaleca:

• gromadzenie przez rady rodziców środków finansowych (zarówno pochodzących z dobrowolnych składek rodziców, jak i z innych źródeł) na własnym, odrębnym rachunku bankowym, który każda rada rodziców powinna założyć zgodnie z art. 84 ust 7 ustawy Prawo oświatowe;
• dokonywanie przez rodziców i innych darczyńców wszystkich wpłat bezpośrednio na ww. rachunek (zdecydowanie należy ograniczyć możliwość wpłat w formie gotówkowej za pośrednictwem skarbników klasowych i skarbnika rady rodziców oraz przechowywania tych środków w kasie rady rodziców) ;
• nieprzechowywanie przez radę rodziców jej środków finansowych na subkoncie szkoły Zwracamy uwagę, że niezależnie od tego, kto jest upoważniony do dysponowania tym subkontem środki na nim zgromadzone stają się własnością szkoły, a nie rady rodziców, co wyraźnie jest sprzeczne z intencjami ustawodawcy i duchem prawa, mającymi zagwarantować radom rodziców szeroką autonomię w dysponowaniu zgromadzonymi przez nie funduszami;
• realizację przez rady rodziców wszystkich operacji finansowych za pomocą przelewów bankowych, a nie w formie gotówkowej. Takie rozwiązanie znacznie poprawia przejrzystość prowadzonej przez nie gospodarki finansowej, zapobiega wszelkim nieprawidłowościom (a nawet zdarzającym się czasem nadużyciom) oraz upraszcza sprawozdawczość rady rodziców i umożliwia przekazywanie szerokiej informacji rodzicom danej szkoły;
• korzystanie z rozwiązań (w przypadku nieposiadania przez radę rodziców NIP-u i związanymi z tym utrudnieniami w opłacaniu składek ZUS oraz podatku za zleceniobiorców świadczących usługi dla rad rodziców), które pozwolą na uregulowanie należności zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa:

a) zawieranie umów z firmami prowadzącymi działalność gospodarczą (np. biurami rachunkowymi) i dokonywanie płatności za świadczone usługi na podstawie faktur VAT, wystawianych przez te firmy,
b) zawieranie umów z osobami fizycznymi prowadzącymi działalność nierejestrowaną (co umożliwia ustawa Prawo przedsiębiorców, będąca częścią Konstytucji biznesu.

Zgodnie z art. 5 ww. ustawy działalność nierejestrowana, to działalność wykonywana przez osobę fizyczną, której przychód należny z tej działalności nie przekracza w żadnym miesiącu 50% kwoty minimalnego wynagrodzenia i która w okresie ostatnich 60 miesięcy nie wykonywała działalności gospodarczej. Obowiązek opłacenia podatków w obu przypadkach spoczywa na podmiocie wystawiającym fakturę i pozwala w prawidłowy sposób rozliczyć poniesione wydatki;

• zwracanie uwagi firmom, które wystawienie faktury VAT uzależniają od posiadania przez odbiorcę NIP-u, że takie działanie nie znajduje żadnego uzasadnienia w świetle obowiązujących przepisów.

5. Szczegółowe zasady prowadzenia przez radę rodziców gospodarki finansowej powinny być opisane w regulaminie rady rodziców, który każda rada rodziców zgodnie z art. 84 ust. 4 ustawy Prawo oświatowe musi uchwalić (niezbędne jest zapisanie w nim: kto może wnioskować do rady rodziców o przeznaczenie na określone działania jej środków finansowych oraz wskazanie kto podejmuje decyzję o wydatkowaniu tych środków w formie uchwały – rada rodziców, czy prezydium rady rodziców).

6. Zalecane jest również unormowanie w regulaminie rady rodziców lub poprzez podjęcie stosownej uchwały sposobu prowadzenia ewidencji księgowej rady, a także wskazanie dokumentów źródłowych potwierdzających poniesione wydatki.

7. Na ostatnim zebraniu podsumowującym roczną kadencję rady rodziców należy przyjąć w formie uchwały przygotowane przez prezydium rady rodziców i zaopiniowane przez jej komisję rewizyjną sprawozdanie finansowe, zawierające zestawienie wpływów i wydatków oraz, w przypadku posiadania przez radę aktywów (środków finansowych), podjąć uchwałę o ich przekazaniu na rzecz rady rodziców, która zostanie powołana w kolejnym roku szkolnym.

8. Fundacja „Rodzice Szkole” wielokrotnie zwracała się do kolejnych ministrów edukacji narodowej z wnioskami o podjęcie prac nad uporządkowaniem statusu rad rodziców i określeniem zasad prowadzenia przez nie gospodarki finansowej. W 2019 r. w trakcie obrad Edukacyjnego Okrągłego Stołu złożyła projekt ustawy regulujący powyższe kwestie zgodnie z oczekiwaniami licznych środowisk rodzicielskich. Mamy nadzieję, że wkrótce stanie się on przedmiotem prac parlamentarnych, co pozwoli na zwiększenie aktywności rodziców na terenie szkół ich dzieci oraz będzie znaczącym elementem budowania postaw obywatelskich i tym samym powiększania kapitału społecznego, niezbędnego dla rozwoju Polski.